Deze keer wil ik het met u hebben over Gewürztraminer. Misschien denkt u: deze serie (en Ad’s handel) ging toch over onbekende, bijzondere en/of zeldzame druivenrassen? Gewürztraminer, die kent iedereen toch? En ja, dat is ook zo. En toch wil ik het er graag wat over vertellen, omdat ik ontdekt heb, dat er meer over te weten valt en grote verschillen bestaan.
Bij Gewürztraminer denken we meteen aan de Elzas, toch? En als je iets meer van de wereld kent, weet je het ook nog wel in verband te brengen met het plaatsje Tramin in Süd-Tirol , noord-Italië, temeer daar daar ook Gewürztraminer wordt verbouwd. Enfin, daar komen we later nog op terug…..
Laten we beginnen bij het begin: recent DNA-onderzoek heeft aangetoond, dat de Gewürztraminer eigenlijk een mutatie/variant is van de Savagnin. Savagnin is een van de belangrijkste voorouders van een heleboel hedendaagse druivenrassen. Onduidelijk is of Savagnin van de Pinot afstamt, of andersom, maar ze zijn in ieder geval voorouders van ondermeer Sauvignon blanc, Cabernet sauvignon, Cabernet franc, Verdelho, Chenin blanc, alle Veltliner-varianten, de pinot-varianten en vele vele anderen.
De hedendaagse Savagnin kent 3 “hoofd-varianten”, de Savagnin blanc, vooral bekend van de vin jaune uit de Jura, als Gelber Traminer in Oostenrijk of als Heida of Paien in Zwitserland, de Savagnin rose ofwel Roter Traminer, een minder aromatische vorm van Gewürztraminer, ook bekend als Klevener de Heiligenstein uit de Elzas (niet te verwarren met pinot-blanc-achtige varieteiten die de naam Klevner of Clevner dragen) ,Fromenteau rouge of Heidarot (Zwitserland) en tot slot de hoofdpersoon in dit verhaal, de zeer aromatische Gewürztraminer.
De eerste vermeldingen van wat dan nu gezien wordt als de Savagnin dateren al uit de Middeleeuwen. Theorieen over vermeldingen door Plinius de oudere, of zelfs de Egyptenaren kunnen tot op heden niet bevestigd worden. De druif zou ontstaan zijn door kruising van wilde rassen (vandaar de naam, naar het Franse “sauvage”)in het gebied dat we nu kennen als Pfalz, Baden, Elzas Lotharingen en France-Comté. Een heleboel vermeldingen, misinterpretaties en schrijffouten hebben er voor gezorgd, dat nog steeds niet alles duidelijk is omtrent de afstamming en verbreiding van het ras. Het DNA-verhaal lijkt duidelijk en ook de verdere verklaringen, waarom de druif zeker niet uit de streek rond Tramin komt zijn zeer plausibel, maar waar de term “Traminer” dan wel vandaan komt blijft tot op heden onduidelijk.
Gewurztraminer is eigenlijk ook niet zo’n eenvoudige druif voor de wijnboer; het ras gaat vroeg in bloei, waardoor het gevoelig wordt voor verlate nachtvorst, het gedijt het best in koelere klimaten, maar het wil dan wel weer veel zon hebben. Te veel zon zorgt dan weer voor (te) weinig zuren en niet uitgerijpte druiven met teveel suikers; de rijping in een tros kan heel verschillend zijn, dus moet je eigenlijk best laat plukken, met alle risico’s van dien; de beste plek is lager op de heuvel, maar ook weer niet helemaal in het dal, want hij kan slecht tegen vocht; de grondsoort is niet heel kritisch, maar te rijk en hij wordt lomp en zwaar, te arm en hij mist zijn specifieke aroma’s. Zoals u ziet ; het lijkt ook nooit goed te zijn! Overigens heeft de ondergrond ook grote invloed op de ontwikkeling van de aroma’s en de kleur van de druif. Hoog op de helling op de wat armere gronden, minder uitgesproken, mineraler en roder van schil, aan de voet van de heuvel in de vette klei uitbundige aroma’s en meer oranjeachtige schillen (zie fotoos)
Maar als je goed naar al die dingen kijkt, dan zie je meteen waarom hij het best gedijt in de Elzas, Pfalz, Süd-Tirol, Oostenrijk en in mindere mate Chili, Canada, Oost-Europa, Zuid-Afrika, Californie en Nieuw-Zeeland. Een heuvelrug stuwt de wolken op en zorgt voor weinig regen (Colmar is de droogste plek van Frankrijk!!) en het ligt vrijwel allemaal in wat koudere wijn-gebieden met een mild klimaat.
En nu komen we op het belangrijkste punt van de Gewürztraminer: de geur en smaak! Als er nu één wijn is, die u direct herkent als u hem eenmaal hebt geproefd, dan is het wel deze, uitbundig naar lychees, rozen en wat dies meer zij, geurende druivensoort. Maar zijn grote kwaliteiten in deze, zijn meteen ook zijn zwakte! Een goede wijn is in balans: zuren, alcohol, smaak en geurstoffen dienen in de juiste hoeveelheid en verhouding aanwezig te zijn. En daar zit de moeilijkheid voor de wijnbouwer. Gewürztraminer moet flink in opbrengst gereduceerd worden, anders wordt het een waterige, nietszeggende, vaak zelfs helemaal niet lekkere wijn. Maar dat betekent ook minder opbrengst in financieel opzicht, want zo populair is Gewürztraminer nu ook weer niet.
Vervolgens moet in de kelder zeer zorgvuldig er op toegezien worden, dat de gisting bij de juiste temperatuur en in het juiste tempo verloopt. Hierover verschillen de diverse wijnboeren vaak ernstig van mening en dat maakt het voor ons weer leuk: er is variatie!
En met deze variatie wil ik nu het verhaal rond maken. We kennen allemaal wel de volle, enigszins restzoete, aromatische variant uit de Elzas. De wijn is door zijn eigenschappen vaak erg geschikt om te drinken bij krachtige kazen als Munster of blauwschimmels, bij eenden- of ganzenlever en bij de Oosterse keuken. Aan de andere kant van het spectrum zien we de Gewürztraminer uit de streek rond het plaatsje Tramin: nog wel die typische aroma’s, maar veel subtieler, beendroog, met een prachtige mineraliteit. We dronken dit op de Col Raiser in een berghut, als begeleider bij spinat- und käseknödel met een saliebotersausje; het leven kan zo mooi zijn!
Twee afleveringen geleden schreef ik over de Arneis, u weet wel, dat vervelende kereltje. Dit najaar verraste Alessandro Costa me met een van zijn experimenten. Hij had bij wijze van proef diverse witte-wijnranken aangeplant. De meeste waren niet erg succesvol, maar met zijn aanplant Gewürztraminer maakte hij een blend met de Arneis , een Langhe bianco met de naam Ricordi en deze blijkt erg succesvol. En ook bij mijn afnemers is hij goed ontvangen. Ik vermoed dat er een mooie aspergewijn in schuilt….!
stillsparkling 