33. Truffelseizoen en tv

 

Luca Maroni en Ad Wijne

Vorige week was ik op uitnodiging bij de officiele opening van de nieuwe wijnkelder van Montalbera. Deze werd voorafgegaan door een proeverij van al hun wijnen, begeleid door Luca Maroni, de bekendste wijnrecensent van Italië. Luca is erg enthousiast over het werk van dit bedrijf, dat zich ten doel stelt de zeldzame druif Ruchè meer bekendheid te geven.(zie ook de blog van januari 2013) En natuurlijk wou hij graag met mij op de foto.

De nieuwe oogst Arneis bij Costa, aan het eind van de vergisting.

We bleven nog even in Piemonte en bezochten Alessandro Costa. Deze was weer erg in zijn nopjes: de oogst 2015 was prima en zijn Roero “Gepin” heeft voor de 2e keer op rij drie rode glaasjes in de Gambero rosso behaald. De beste van de klas dus!
Het nevelige najaar in Piemonte is ook het seizoen van de witte truffel. Kostelijk en kostbaar spul!

Zwarte truffel : 900euro/kg

Witte truffel op de markt in Alba: 3000euro/kg!

Dat kwam overigens goed uit, want de week daarop waren de eerste opnames voor het TV-programma “Bij Ons aan tafel”, waar  voor ik ben benaderd om wijnadviezen te geven bij de gerechten die chefkok Walter Muis iedere uitzending bereidt. Zaterdag 7 november was de eerste uitzending die je hier terug kunt zien (vanaf minuut 32 ben ik in beeld) en vervolgens elke zaterdag om 17.30uur.Herhalingen op zondag 9.30 dinsdag en woensdagochtend 10.30 en maandag en dinsdagavond 17.30uur. Walter kookte pompoen-aardappelpuree met knoflook en rozemarijn met een kalfsgehaktbal en truffel. Een hele uitdaging voor de wijnadviseur!

Maar gewapend met suggesties uit Piemonte die varieerden van “shoot the chef” tot Barbera en champagne, kwamen we tot de keuze Borghetta, Lugana riserva van Avanzi, een houtgelagerde wijn gemaakt van de Turbiana-druif van de oevers van het Gardameer. Zijn zachtheid laat de truffel in zijn waarde, zonder direct weggevaagd te worden en zijn frisheid biedt mooi tegenwicht voor het zoet-zalvende van de puree. Maar na de uitzending probeerden we toch nog even de Nebbiolo d’Alba van Costa  en dat was bij nader inzien een nog mooiere combinatie. Wijn en gerecht haalden allerlei extra dingen bij elkaar naar boven, het ideale plaatje bij een wijn-spijs combinatie.

De herfst mag dan koud en donker aanvoelen, maar voor de wijn is het misschien wel het lekkerste seizoen…!
Smakelijk.

 

32. Het blijft een raadsel, Gewürztraminer …..

Deze keer wil ik het met u hebben over Gewürztraminer. Misschien denkt u: deze serie (en Ad’s handel) ging toch over onbekende, bijzondere en/of zeldzame druivenrassen? Gewürztraminer, die kent iedereen toch? En ja, dat is ook zo. En toch wil ik het er graag wat over vertellen, omdat ik ontdekt heb, dat er meer over te weten valt en grote verschillen bestaan.
Bij Gewürztraminer denken we meteen aan de Elzas, toch? En als je iets meer van de wereld kent, weet je het ook nog wel in verband te brengen met het plaatsje Tramin in Süd-Tirol , noord-Italië, temeer daar daar ook Gewürztraminer wordt verbouwd. Enfin, daar komen we later nog op terug…..

Laten we beginnen bij het begin: recent DNA-onderzoek heeft aangetoond, dat de Gewürztraminer eigenlijk een mutatie/variant is van de Savagnin. Savagnin is een van de belangrijkste voorouders van een heleboel hedendaagse druivenrassen. Onduidelijk is of Savagnin van de Pinot afstamt, of andersom, maar ze zijn in ieder geval voorouders van ondermeer Sauvignon blanc, Cabernet sauvignon, Cabernet franc, Verdelho, Chenin blanc, alle Veltliner-varianten, de pinot-varianten en vele vele anderen.
De hedendaagse Savagnin kent 3 “hoofd-varianten”, de Savagnin blanc, vooral bekend van de vin jaune uit de Jura, als Gelber Traminer in Oostenrijk of als Heida of Paien in Zwitserland, de Savagnin rose ofwel Roter Traminer, een minder aromatische vorm van Gewürztraminer, ook bekend als Klevener de Heiligenstein uit de Elzas (niet te verwarren met pinot-blanc-achtige varieteiten die de naam Klevner of Clevner dragen) ,Fromenteau rouge of Heidarot (Zwitserland) en tot slot de hoofdpersoon in dit verhaal, de zeer aromatische Gewürztraminer.

De eerste vermeldingen van wat dan nu gezien wordt als de Savagnin dateren al uit de Middeleeuwen. Theorieen over vermeldingen door Plinius de oudere, of zelfs de Egyptenaren kunnen tot op heden niet bevestigd worden. De druif zou ontstaan zijn door kruising van wilde rassen (vandaar de naam, naar het Franse “sauvage”)in het gebied dat we nu kennen als Pfalz, Baden, Elzas Lotharingen en France-Comté. Een heleboel vermeldingen, misinterpretaties en schrijffouten hebben er voor gezorgd, dat nog steeds niet alles duidelijk is omtrent de afstamming en verbreiding van het ras. Het DNA-verhaal lijkt duidelijk en ook de verdere verklaringen, waarom de druif zeker niet uit de streek rond Tramin komt zijn zeer plausibel, maar waar de term “Traminer” dan wel vandaan komt blijft tot op heden onduidelijk.

Gewurztraminer is eigenlijk ook niet zo’n eenvoudige druif voor de wijnboer; het ras gaat vroeg in bloei, waardoor het gevoelig wordt voor verlate nachtvorst, het gedijt het best in koelere klimaten, maar het wil dan wel weer veel zon hebben. Te veel zon zorgt dan weer voor (te) weinig zuren en niet uitgerijpte druiven met teveel suikers;  de rijping in een tros kan heel verschillend zijn, dus moet je eigenlijk best laat plukken, met alle risico’s van dien; de beste plek is lager op de heuvel, maar ook weer niet helemaal in het dal, want hij kan slecht tegen vocht; de grondsoort is niet heel kritisch, maar te rijk en hij wordt lomp en zwaar, te arm en hij mist zijn specifieke aroma’s. Zoals u ziet ; het lijkt ook nooit goed te zijn! Overigens heeft de ondergrond ook grote invloed op de ontwikkeling van de aroma’s en de kleur van de druif. Hoog op de helling op de wat armere gronden, minder uitgesproken, mineraler en roder van schil, aan de voet van de heuvel in de vette klei uitbundige aroma’s en meer oranjeachtige schillen (zie fotoos)

Maar als je goed naar al die dingen kijkt, dan zie je meteen waarom hij het best gedijt in de Elzas, Pfalz, Süd-Tirol, Oostenrijk en in mindere mate Chili, Canada, Oost-Europa, Zuid-Afrika, Californie en Nieuw-Zeeland. Een heuvelrug stuwt de wolken op en zorgt voor weinig regen (Colmar is de droogste plek van Frankrijk!!) en het ligt vrijwel allemaal in wat koudere wijn-gebieden met een mild klimaat.

En nu komen we op het belangrijkste punt van de Gewürztraminer: de geur en smaak! Als er nu één wijn is, die u direct herkent als u hem eenmaal hebt geproefd, dan is het wel deze, uitbundig naar lychees, rozen en wat dies meer zij, geurende druivensoort. Maar zijn grote kwaliteiten in deze, zijn meteen ook zijn zwakte! Een goede wijn is in balans: zuren, alcohol, smaak en geurstoffen dienen in de juiste hoeveelheid en verhouding aanwezig te zijn. En daar zit de moeilijkheid voor de wijnbouwer. Gewürztraminer moet flink in opbrengst gereduceerd worden, anders wordt het een waterige, nietszeggende, vaak zelfs helemaal niet lekkere wijn. Maar dat betekent ook minder opbrengst in financieel opzicht, want zo populair is Gewürztraminer nu ook weer niet.
Vervolgens moet in de kelder zeer zorgvuldig er op toegezien worden, dat de gisting bij de juiste temperatuur en in het juiste tempo verloopt. Hierover verschillen de diverse wijnboeren vaak ernstig van mening en dat maakt het voor ons weer leuk: er is variatie!

En met deze variatie wil ik nu het verhaal rond maken. We kennen allemaal wel de volle, enigszins restzoete, aromatische variant uit de Elzas. De wijn is door zijn eigenschappen vaak erg geschikt om te drinken bij krachtige kazen als Munster of blauwschimmels, bij eenden- of ganzenlever en bij de Oosterse keuken. Aan de andere kant van het spectrum zien we de Gewürztraminer uit de streek rond het plaatsje Tramin: nog wel die typische aroma’s, maar veel subtieler, beendroog, met een prachtige mineraliteit. We dronken dit op de Col Raiser in een berghut, als begeleider bij spinat- und käseknödel met een saliebotersausje; het leven kan zo mooi zijn!

Twee afleveringen geleden schreef ik over de Arneis, u weet wel, dat vervelende kereltje. Dit najaar verraste Alessandro Costa me met een van zijn experimenten. Hij had bij wijze van proef diverse witte-wijnranken aangeplant. De meeste waren niet erg succesvol, maar met zijn aanplant Gewürztraminer maakte hij een blend met de Arneis , een Langhe bianco met de naam Ricordi en deze blijkt erg succesvol. En ook bij mijn afnemers is hij goed ontvangen. Ik vermoed dat er een mooie aspergewijn in schuilt….!

29. Over een druif met pit!

Grignolino is hoogstwaarschijnlijk afgeleid van het woord grignole, dat pitjes betekent in het dialect van Asti. Een even logische als toepasselijke naam, omdat de grignolino-druif veel meer pitjes heeft dan de meeste andere druivenrassen. Hij komt dan ook vrijwel alleen hier voor, in Asti, Piemonte, Italie op de hellingen rondom Monferrato Casalese (3DOC’s: Monferrato casalese, Asti en Piemonte). Al in 1249 werd opgetekend dat een zekere Guglielmo Crova een stukje land van de kerk mocht gebruiken, als hij er maar goede wijnstokken op zette, van wat we nu kennen als Grignolino! Veel verder is hij in de loop der eeuwen niet gekomen, maar hij is wel altijd gebleven. Naar schatting zijn op dit moment nog een kleine 1000 hectare beplant, maar dat wordt eerder mnder dan meer. 

Want ook voor de Grignolino geldt: hij heeft sterke en zwakke punten en die zijn vaak een verklaring voor het niet wijd verbreid zijn ervan. Grignolino is een wijn die jong op zijn best is, hij wordt in de streek van herkomst zomers gedronken, liefst nog iets gekoeld. Van oorsprong was dit, omdat de Nebiollo en Barberawijnen nog lagen te rijpen in de kelders; grignolino kon je direct al drinken! Maar de overmaat aan pitjes zorgden door de ouderwetse keldertechnieken natuurlijk ook voor het forse hoeveelheid tannines en dat was , in combinatie met een behoorlijke hoeveelheid zuren niet altijd even fijn… Toen er nieuwe apparatuur kwam, kon men voorzichtiger persen en korter op de pitten en schillen in laten werken om maar eens iets te noemen. Enige tijd dacht men dat grignolino de Italiaanse tegenhanger van de populaire Beaujolais zou kunnen worden, maar daar is tot dusver nog niet veel van terecht gekomen.
Grignolino doet het uitstekend op de schraalste grond en moet wel veel zon hebben, met als gevolg dat de opbrengsten niet hoog zijn. Het ras rijpt laat en is gevoelig voor schimmelziektes en slechte vruchtzetting (millerandage)

De rijpe Grignolino druiven zijn blauw-violet van kleur en de resulterende wijn heeft een licht transparante robijnrode kleur. Grignolino is een zeer aromatisch wijn. Het aroma is van verse bosaardbeien en subtiele hints van frambozen, rozenbottels en witte klaver.  Zijdezacht bij binnenkomst in de mond. Omdat de zuurgraad licht tot medium is geeft het een heerlijke frisheid. Een levendige harmonieuze mineraliteit is een van de definiërende kenmerken van deze wijn. De wijn is licht–medium van body. De  kalkrijke klei uit zich in de rijke mineraliteit die men goed kan proeven in de wijn.Als geen ander geeft grignolino de kenmerken van de bodem door in de wijn. Het is dan ook geen wonder dat iedereen praat over hoe de armste grond de beste wijn produceert! Men kan dit echter alleen maar waarderen wanneer de wijn wordt geproefd in zijn jeugd. De pitjes van de druif  geven niet alleen een lichte tannine structuur, maar ook delicate kruidige tonen. Een hint van gele perziknoten  (perzik amandelen) geeft het een aangename en curieuze bitterheid die goed combineert met de delicate uitgebalanceerde structuur van tannines, fruit, zuurgraad en specerijen. In een Grignolino wijn horen geen sterke aanhoudende tannines in de afdronk of een sterke bitterheid thuis. Daarentegen zal een verouderde Grignolino niet de frisheid uit zijn jeugd meer vertonen en zullen tannines, bitterheid en de opmerkelijke zuurheid meer op de voorgrond treden. Dit is natuurlijk niet wat een Grignolino zou moeten zijn. Het is echt een fout als in de jonge wijn de tannines teveel op de voorgrond treden, hij heeft dan te lang op de schillen en pitjes gelegen en was misschien ook niet voldoende rijp bij de oogst.
Traditioneel heeft de wijn een niet al te hoog alcoholpercentage (11,5-12,5%)

Ravioli del Plin

Grignolino wordt geserveerd met hapjes, voorgerechten en hoofdgerechten bestaande uit wit vlees of lichte vis. Deze bijzondere rode wijn paart goed met Piemontese salami en kaas (Grana Padano, Parmigiano, Castelmagno, variëteiten van Toma Piemontese, Raschera, Robiola d’Alba, en Robiola di Roccaverano). Bagnet verd, een groene saus, op brood samen met Robiola kaas, is een heerlijk aperitief met deze wijn . De beste pastagerechten om te kombineren met de Grignolino wijn zijn natuurlijk de lokale specialiteiten zoals Agnolotti Monferrina (een vlees en groente gevulde pasta), of de Agnolotti di Moncalvo (met konijnenvlees vulling), en natuurlijk de beroemde Ravioli del Plin (hand gerold ravioli gevuld met verse kaas, Grana kaas, spinazie en peterselie). Grignolino moet je niet worden kombineren met witte of zwarte truffels (Barbaresco of Barolo wijnen zijn veel beter met truffels)  en zeer pittig, vet, of gerookt voedsel. Grignolino is een delicate wijn en moet worden gecombineerd met voedsel dat  de natuurlijke kenmerken aanvult en versterkt.

Alhoewel de beste Grignolino op papier die met de DOC Monferrato casalese is, kan ik gerust stellen, dat ook de Grignolino d’Asti van Montalbera een heerlijke wijn is; maar zoals gezegd, hij moet jong gedronken worden, dus wees er snel bij..!
Zoals gebruikelijk is de wijn uit het verhaal nu in de aanbieding.

25. Bijzondere druivenrassen 2: Ruchè, een zeldzame druif uit Piemonte

Vandaag wil ik het met u hebben over de Ruchè. Deze magische wijn dankt in eerste instantie zijn wedergeboorte aan twee personages uit Castagnole Monferrato. Ten eerste, de pastoor Don Giacomo Cauda die zich met groot enthousiasme in de late jaren 1970 stortte op de productie van Ruche. En ten tweede de toenmalige burgemeester Lydia White – voormalig secretaris van de School van Landbouw van Asti – die een belangrijke rol heeft gespeeld met haar inzet voor het verkrijgen van de oorsprongsbenaming (DOC), die eindelijk werd toegekend in 1987. En sinds 2010 zelfs de DOCG-status . De wijn, Ruchè di Castagnole Monferrato geheten moet minstens 90% Ruchè bevatten en mag 10% Barbera en/of Grignolino hebben.

In 1964, toen Don Cauda aankwam in Castagnole Monferrato,  nam hij de leiding over het parochie landgoed, dat een klein stuk land met wijnstokken bevatte. Die wijnstokken met rode druiven wekten meteen de interesse en de opwinding van de jonge priester; hij rolde zijn mouwen op en maakte hen uiteindelijk weer populair. De vinificatie van de rode druiventrossen gaf vreugde en voldoening aan Don Cauda. Hij geloofde dat ze  een ‘geschenk van God’ waren, en deze zelfde uitdrukking is meer dan eens gebruikt in beschrijvingen van de Ruche. “Het heeft een perfecte body en een balans van geuren, smaken en boeket die uniek zijn. Genoten met mate, ” it frees the spirit and opens the mind...” “

Lang is er onduidelijkheid geweest over de herkomst van dit ras; de een dacht dat hij ook uit Piedmonte afkomstig is, anderen hadden het vermoeden van een Bourgondische afkomst. Recent genetisch onderzoek lijkt er op te wijzen, dat hij afkomstig is uit de Haut Savoie. Zijn frans klinkende synoniem Rouchet zou daar dan op kunnen wijzen. Andere synoniemen zijn Moscatellina,  Roché en Romitagi. Hoe het ook zij, je treft hem alleen maar aan in de 7 dorpjes Catagnole Monferrato, Grana, Montemagno, Portacomaro, Refrancore, Viarigi en Scurzolengo, ten zuiden van Asti. En heel soms , even verderop bij Allessandria onder de naam Moscatellina.

Het is een vroeg tot middellaat rijpend ras met een goede resistentie tegen verschillende virussen. De opbrengst is beperkt en in 2000 was er slechts 46ha. in aanplant. Dit areaal is sindsdien groeiende.

montalbera

Soms kun je , als je een wijn te proeven krijgt, direct zeggen welke druif het is; denk aan sauvignon blanc bijvoorbeeld. Eenmaal die buxusgeur(“kattenzeik” is makkelijker te onthouden) in combinatie met het bloemige en de speciale zuren meegemaakt zorgt dat je vrijwel direct de sauvignon in je glas herkent. Met rode wijnen heb ik over het algemeen meer problemen, maar de Ruchè laat zich vrij gemakkelijk herkennen (vooral als hij nog jong is). De beste omschrijving is “een wijn met karakter”, onmogelijk om het te verwarren met een andere wijn vanwege zijn aangename florale hints van rozen en viooltjes en de fruitige noten van abrikoos. In de  mond overtuigt zijn grote zachtheid, elegantie en het gevoel van intimiteit met de drinker, die in sommige gevallen de grote structuur niet eens opvalt vanwege de verfijning van de fruitige aroma’s. Hij bevat een interessante zuuropbouw, die er tevens voor zorgt dat hij met het ouderen een opvallende fiefheid behoudt

Met een langzame evolutie en verouderingsproces gaan de typische heerlijk fruitige aroma’s over in een ultra-zachtheid en warmte, gevolgd door kruidige nuances van een zeldzame elegantie , vaak in verband gebracht met het gekarameliseerde suiker gehalte typisch voor overrijpe vruchten. De kleur verandert en evolueert van robijnrood, oogverblindend helder en paars,  naar granaat met een enkele paarse schittering. In bovenstaand filmpje worden 2 exemplaren geproefd..

Ruchè  is een wijn die geschikt is voor een oneindige verscheidenheid van momenten en wijn-spijs combinaties en wordt erg vaak door vrouwen zeer gewaardeerd boven andere wijnen uit Piedmonte.Populair in de streek is de combinatie met brasato al ruche , met kalfslever (fegato) of met een van de vele lokale kaasjes.
Mocht dit verhaal uw nieuwsgierigheid geprikkeld hebben, dan komt dat goed uit: hier vindt u de Ruchè van Montalbera en hier die van Le Formiche

23. Mark en Diederik… (en Sandro)

Zouden ze er uit komen? En daarna gezellig een goed glas wijn nuttigen op de afloop? Dan mogen ze wel opschieten, want per 1 oktober gaat de BTW omhoog en per 1 januari de accijns. Als ze opschieten hebben ze de wijn nog voor het oude BTW-tarief, of ze kunnen nog net op tijd de maatregelen terugdraaien. Ik vrees echter dat dat niet gaat gebeuren…..

Dus rest ze maar 1 ding en dat is nog voor 1 oktober hun wijn inslaan. En als ze dat bij Still Sparkling doen, krijgen ze, evenals u, tijdelijk 5% korting op alle artikelen en zelfs, om het einde van de zomer te bekrachtigen 10% op de rosé`s!

Deze zomer was ik even druk met andere dingen, dus heb ik jullie ook nog niet kunnen vertellen over Sandro Costa. Het verhaal speelt zich af in Piemonte, het land van de truffel en de beroemde Nebbiolo-wijnen Barolo en Barbaresco. Sandro is alleen thuis als kind, maar nam de opvolging van zijn vader als wijnboer erg serieus. Hij volgde een goede opleiding en ging enkele jaren werken in de beroemde wijnstreken van Frankrijk. Geinspireerd door alle nieuwe dingen die hij om zich heen zag, maakte hij voor zichzelf een plan voor de toekomst; het roer moest om!
Zijn vader liet hem de vrije hand om al die vernieuwingen toe te passen en samen met Luca, de oenoloog die hij erbij betrokken heeft, ging hij aan de slag. Een compleet nieuwe kelder plus uitrusting en een andere, modernere manier van werken leverden al snel resultaat op. Een hogere vermelding in de Gambero Rosso is nog slechts een kwestie van tijd;  de kwaliteit is er al.

Nu is zijn doel: Roero als serieuze tegenhanger van Barolo en Barbaresco op de kaart zetten. Zijn wijnen van de Nebbiolo-druif waren ook voor mij een positieve verrassing. Laat u zich ook eens verrassen, zeker met de herfst in aantocht. Deze wijnen passen perfect bij de herfstgerechten en rond de open haard!
U hoort nog van hem!